„Słuchaj, mam problem. Nie wiem, jak zapisać myśli bohatera” – mniej więcej takie zdanie usłyszałam od jednej z moich pierwszych kursantek kilka lat temu. Kilka miesięcy temu, gdy zaczęłam prowadzić webinary, na czacie pojawiło się pytanie… Chyba już zgadłaś, że brzmiało: „Jak zapisać myśli bohatera”.
Zatem zdradzam kolejną wiedzę tajemną. Po artykule na temat sposobów zapisu dialogu czas zająć się myślami bohatera. Nieprzypadkowo piszę o nich w takiej kolejności, ponieważ część zasad dotyczących interpunkcji w dialogu pokrywa się z zasadami interpunkcji w zapisie myśli bohatera. Ale po kolei.
Jak zapisać myśli bohatera – odsłona pierwsza.
Nie może temu zaprzeczyć, chociaż czuje się zakłopotana. Ten tort to przecież tylko cukier, mąka i jaja – częścią jego uroku są nieuniknione niedoskonałości. Zdaje sobie z tego sprawę, oczywiście, że tak. Miała jednak nadzieję, że zdoła stworzyć znacznie doskonalsze dzieło niż to, które ostatecznie wyszło spod jej rąk (…)*.
Zauważyłaś, że powyższy fragment jest tak naprawdę zapisem myśli bohaterki, które całkowicie wtapiają się w narrację? Wręcz trudno odróżnić głos narratora od monologu wewnętrznego bohaterki. Myśli kobiety w żaden sposób nie są zaznaczone. Ani w gramatycznej formie, ani w zapisie graficznym.
Ty również możesz wpleść w narrację myśli swojego bohatera oraz zaznaczyć, że relacjonujesz bieg myśli. Wtedy zapis wyglądałby tak:
Laura cały czas myślała o tym, że tort to przecież tylko cukier, mąka i jaja – częścią jego uroku są nieuniknione niedoskonałości. Zdaje sobie z tego sprawę, oczywiście, że tak. Miała jednak nadzieję, że zdoła stworzyć znacznie doskonalsze dzieło niż to, które ostatecznie wyszło spod jej rąk (…).
Jak zapisać myśli bohatera – odsłona druga.
Poniosła porażkę. Chciałaby się tym nie przejmować. Coś jest ze mną nie w porządku, myśli**.
W powyższym cytacie myśli bohaterki są już wyraźnie zaznaczone. Narrator dosłownie je przytacza. Zauważ, że po zakończeniu myśli bohaterki pojawia się przecinek, a po nim czasownik „myśli”. Zamiast przecinka mógłby pojawić się myślnik:
Poniosła porażkę. Chciałaby się tym nie przejmować. Coś jest ze mną nie w porządku – myśli.
Jak zapisać myśli bohatera – odsłona trzecia.
Przy zapisie myśli bohatera możesz posłużyć się również kursywą lub znakiem cudzysłowu.
Poniosła porażkę. Chciałaby się tym nie przejmować. Coś jest ze mną nie w porządku, myśli.
Poniosła porażkę. Chciałaby się tym nie przejmować. „Coś jest ze mną nie w porządku” – myśli.
Jak zapisać myśli bohatera – odsłona czwarta.
Może już zauważyłaś, że interpunkcja w zapisie myśli bohatera bardzo przypomina tę z dialogu. Jeśli jeszcze nie czytałaś artykułu „Jak zapisać dialog”, zerknij do niego i przenieś opisane w nim zasady do zapisu myśli bohatera.
*M. Cunningham, Godziny, przeł. M. Charkiewicz i B. Gontar, Poznań 2003, s. 151–152.
**Tamże, s. 152.
P.S.
Polecam książkę „Piszę, bo chcę. Poradnik kreatywnego pisania”.
Doktor literaturoznawstwa, pisarka, trenerka kreatywnego pisania. Pisze, bo chce… Pracuje z osobami, które chcą pisać tak, by inni chcieli to czytać.
by 
Sposób z drugiej odsłony uważam za najmniej fortunny, szczególnie w obszerniejszych bezpośrednich przytoczeniach myśli postaci, gdzie występują przecinki – wtedy funkcja przecinka oddzielającego atrybucję zaczyna być jasna dopiero po doczytaniu całości. To tyczy się również braku wyraźnego oddzielenia narracy personalnej od konkretnie wyartykuowanej myśli postaci. Dla mnie wprowadza to chaos. Dlatego jestem zwolenniczką cudzysłowu – zgodnie ze starą szkołą, praktykowaną w tekstach sprzed lat. Co do kursywy – pełni ona pewne inne funkcje w tekście, zatem znów cudzysłów wydaje się najbardziej sensownym wyróżnikiem.